Rouw bij pubers – Een zware uitdaging? – Herken het zo.

Wat een mooie start van het nieuwe jaar moest worden, veranderde mijn leven…
Graag neem ik jullie eerst mee in mijn verhaal over hoe ik als puber mijn vader verloor. Daarna ga ik dieper in op rouw bij pubers.

Op 2 januari, tijdens de vakantie, riep mijn vader me voor de koffie. Ja, ik was al jong een koffieleut, en er stond vast iets lekkers te wachten.
Ik kwam mijn bed uit, liep van zolder naar de eerste verdieping en hoorde toen een knal. Op dat moment wist ik het: waar ik al zo lang bang voor was, was gebeurd. Ik ramde op de deur van mijn broer en schreeuwde: “Er is iets met papa!” en stoof naar beneden. Daar trof ik hem op de grond aan. Het verhaal is langer, maar de conclusie was dat hij was overleden. Er was niets meer aan te doen.
Ik was veertien jaar, de jongste van drie kinderen.

Mijn angst kwam niet uit het niets. Mijn ouders verschilden veel in leeftijd, en ik had al een paar ooms verloren op de leeftijd die mijn vader nu had. En ineens moesten we verder zonder deze lieve man. Hij was met de VUT (vervroegde uittreding) en altijd thuis als ik uit school kwam.

Na de kerstvakantie ging ik weer naar school. Vastbesloten om mijn best te doen, want hij was zo enorm trots geweest op het goede rapport dat ik met Kerst mee naar huis had genomen.
Ik was een ijverig meisje, luisterde goed, maar kon ook echt wel op mijn strepen staan. Alleen loslaten en mijn grenzen verkennen? Dat bleek moeilijk.

En wist ik dat toen al?
Nee, helemaal niet. Ik probeerde niet anders te zijn dan mijn vrienden en klasgenoten. En dat leek best goed te gaan.
Maar ik liep vast toen ik net volwassen was. Angstvallig probeerde ik de controle te houden, maar dat lukte me niet.

Wat bleek? Ik had te lang en te hard mijn best gedaan. Ik had me niet durven afzetten tegen mijn moeder – dat kon ik toch niet maken? Ik maakte me zorgen om haar. Als ik wegging, at ze dan wel? Was het niet te stil in huis? Vaak voelde ik me schuldig.

Dit overkomt veel pubers die een ouder verliezen. Rouw bij pubers kan gepaard gaan met een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Ze voelen zich enorm verantwoordelijk voor de andere ouder en willen niet anders zijn dan hun leeftijdsgenoten. Dus drukken ze hun verdriet weg. Daarnaast kan het gemis van een rolmodel een rol spelen. Ik miste een zorgende ouder en werd daardoor veel te vroeg zelfstandig.

Hoe ziet rouw bij pubers eruit?

Rouw bij pubers kent specifieke kenmerken. Over het algemeen hebben pubers die rouwen:

Ruimte nodig voor emoties, zonder oordeel
Behoefte aan stabiliteit en structuur
Sociale steun nodig, maar zonder bemoeizucht
Last van schuldgevoel of een groot verantwoordelijkheidsgevoel
Moeite met het uiten van emoties
Moeite met het onder woorden brengen van hun gemis of het delen van herinneringen

Hoe kunnen we rouw bij pubers beter ondersteunen?

Praat op een natuurlijke manier over de overledene en nodig uit om herinneringen te delen. Bij ons was ik degene die herinneringen ophaalde, maar omdat ik de enige was, stopte dat op den duur. In de beginjaren leek het te moeilijk voor de rest.
Maak duidelijk dat rouw bij pubers zich uit in verschillende emoties: verdriet, boosheid, schuldgevoel, maar ook momenten van vreugde. Kennis is voor mij belangrijk geweest om mezelf te begrijpen.
Zorg voor een veilige volwassene om mee te praten – liefst iemand buiten het gezin, zodat de puber zich vrijer voelt om zorgen te delen. Ik had een veilig en gezellig gezin waar ik vaak was. Mijn moeder liet mij daarin vrij gaan, en dat was heel fijn! Er was ontspanning en een luisterend oor. Ook professionele hulp inschakelen kan helpen, als ervaringsdeskundig loop ik graag een tijdje mee: https://patricia-lifecoaching.nl/individuele-coaching/
Als overblijvende ouder: zorg goed voor jezelf. Dit voorkomt dat je kind zich te verantwoordelijk voelt. Ik heb ervaren hoe het is om gemist te worden en dat het ongezellig was alleen, wat mij een schuldgevoel gaf. Zoveel druk wilde ze me niet opleggen, maar het gebeurde.
Geef ruimte om fouten te maken en grenzen te verkennen, binnen redelijke kaders. Rouw bij pubers kan betekenen dat ze hun weg zoeken op een manier die soms schuurt. Ik wilde mijn moeder niet bezorgd maken. Pas later merkte ik hoe belangrijk het was om te struikelen en mijn eigen weg te zoeken.
Stimuleer sport en sociale activiteiten; ontspanning is belangrijk.
Leg niet te veel druk op presteren. De druk om mijn best te doen werd nog erger door de verwachtingen van school en thuis. Ik haalde toch altijd goede cijfers en was een ijverige, gehoorzame dochter en leerling.
Benadruk niet alleen ‘sterk zijn’ – kwetsbaarheid hoort er ook bij. Rouw bij pubers kan grillig verlopen en het is belangrijk dat ze zich niet alleen sterk hoeven te voelen.
Luister en betrek hen bij verhalen over de overledene.
Houd herinneringen levend. Rouw bij pubers wordt dragelijker als er ruimte is om over de overledene te blijven praten.
Benoem gelijkenissen in karakter of uiterlijk tussen de puber en de overleden ouder.
Wees eerlijk over je eigen verdriet, maar leg het niet bij de puber neer. Laat zien dat verdriet en gemis erbij horen.
Houd elkaar vast, maar vergeet niet: laat los – hoe moeilijk dat ook is. Rouw bij pubers vraagt om een balans tussen nabijheid en vrijheid.